Przemysł musi być gotowy nie tylko na zabezpieczenia fizyczne na ziemi, ale również rosnącą ilość zagrożeń z powietrza. Odpowiedzią są systemy antydronowe. Czym się charakteryzują oraz jaka jest ich rola w przemyśle 5.0?
Współczesny krajobraz technologiczny jest nierozerwalnie związany z bezzałogowymi statkami powietrznymi, powszechnie nazywanymi dronami. Ich dostępność, popularność i rosnący poziom zaawansowania technologicznego otwierają szerokie spektrum zastosowań, od fotografii i filmografii, przez misje ratunkowe, inspekcje, rolnictwo, aż po dostawy. Niestety, wraz z korzyściami pojawiają się również nowe, poważne wyzwania i zagrożenia.
Drony mogą być wykorzystywane nie tylko w celach rekreacyjnych czy przez służby porządku publicznego, ale również stanowić realne ryzyko dla bezpieczeństwa publicznego, infrastruktury krytycznej oraz przestrzeni powietrznej. W kontekście przemysłu, infrastruktury krytycznej i sektora enterprise, zagrożenia te nabierają szczególnego znaczenia. Obiekty takie jak centra danych, sieci przesyłowe, stacje bazowe sieci komórkowej, elektrownie, rafinerie, lotniska, więzienia czy fabryki są szczególnie narażone.
Dlaczego fabryki, obiekty infrastruktury krytycznej i przedsiębiorstwa potrzebują systemów antydronowych?
Rosnąca liczba bezzałogowych statków powietrznych i ich zaawansowanie stwarzają wiele potencjalnych zagrożeń dla wrażliwych obiektów. Do najczęściej wymienianych należą:
- Inwigilacja i szpiegostwo. Drony wyposażone w kamery, mikrofony czy nawet urządzenia do przechwytywania danych mogą być używane do nieautoryzowanego monitorowania i zbierania poufnych informacji o obiektach, procesach produkcyjnych, czy danych strategicznych. Stanowi to realne ryzyko dla bezpieczeństwa danych i know-how.
- Ataki fizyczne. Uzbrojone drony mogą uszkodzić lub zniszczyć kluczowe elementy infrastruktury, takie jak stacje transformatorowe, anteny komunikacyjne czy maszyny produkcyjne. Formy „terroryzmu powietrznego” z wykorzystaniem dronów są coraz częstsze.
- Zakłócanie funkcjonowania i cyberataki. Drony mogą być wykorzystywane do zakłócania pracy sieci energetycznych, telekomunikacyjnych lub innych systemów. Istnieje ryzyko wykorzystania dronów do cyberataków lub sabotażu systemów zarządzania.
- Przemyt ładunków. W przypadku obiektów o podwyższonym rygorze, takich jak więzienia, drony są już aktywnie wykorzystywane do przemycania kontrabandy, np. narkotyków, broni czy telefonów. Ten sam problem może dotyczyć fabryk czy magazynów z cennymi towarami.
- Zagrożenia dla bezpieczeństwa lotniczego i publicznego. W pobliżu lotnisk czy obszarów z dużą liczbą ludzi (np. imprezy masowe) drony stwarzają ryzyko kolizji z załogowymi statkami powietrznymi lub wypadków z udziałem osób na ziemi.
W odpowiedzi na te wyzwania powstały systemy antydronowe (Counter Unmanned Aerial Systems – C-UAS). Są to nowoczesne, zaawansowane technologicznie rozwiązania mające na celu wykrywanie, monitorowanie, a w wybranych konfiguracjach również neutralizowanie nieautoryzowanych dronów. Ich wdrożenie staje się nieodzownym elementem strategii bezpieczeństwa dla infrastruktury krytycznej i przedsiębiorstw.
Funkcje systemów antydronowych
Systemy antydronowe nie są monolitycznymi urządzeniami, a raczej zintegrowanymi rozwiązaniami bazującymi na wielu komponentach i oprogramowaniu. Ich kluczowe funkcje obejmują:
- Wykrywanie (Detection): Stwierdzenie obecności bezzałogowego statku powietrznego w określonym obszarze.
- Klasyfikacja/Identyfikacja (Classification/Identification): Rozpoznanie, czy wykryty obiekt to dron, odróżnienie go od ptaków czy załogowych statków powietrznych, a często identyfikacja konkretnego modelu drona, a nawet jego numeru seryjnego.
- Lokalizowanie i śledzenie (Localization & Tracking): Monitorowanie ruchu i dokładnej pozycji drona w czasie rzeczywistym, a często także lokalizacji pilota lub miejsca startu.
- Alarmowanie (Alerting): Informowanie operatora o wykrytych zagrożeniach.
- Neutralizacja (Neutralization): Przeciwdziałanie nieautoryzowanemu lotowi drona poprzez różne metody.
Technologie wykrywania dronów
Systemy antydronowe wykorzystują różnorodne czujniki do monitorowania przestrzeni powietrznej. Do najpopularniejszych technologii detekcji należą:
- Systemy radarowe: Wysyłają sygnał i analizują odbicie (echo) w celu zmierzenia kierunku i odległości obiektu. Nowoczesne radary C-UAS są projektowane do wykrywania małych celów, takich jak drony.
- Analizatory częstotliwości radiowych (RF): Służą do wykrywania komunikacji radiowej między dronem a kontrolerem. Składają się z anten i procesora analizującego widmo RF. Mogą identyfikować marki, modele, a nawet adresy MAC drona i kontrolera.
- Systemy akustyczne (bazujące na mikrofonach): Wykorzystują mikrofony do wykrywania dźwięku drona i obliczania jego kierunku. Wymagają wielu mikrofonów dla triangulacji.
- Systemy optyczne (bazujące na kamerach): Wykorzystują kamery (widzialne, termowizyjne, na podczerwień) do wykrywania dronów w dzień i w nocy. Oprogramowanie oparte na AI pomaga w wykrywaniu, śledzeniu i klasyfikacji.
Każda z wyżej wymienionych technologii wykrywania dronów ma swoje zalety i wady. Systemy radarowe są najbardziej dokładne, ale również najdroższe. Mają także problem z fałszywymi wykryciami dronów. Analizatory częstotliwości radiowych (RF) oferują najlepszy stosunek jakości do ceny, ale nie radzą sobie z dronami typu FPV. Systemy akustyczne wykrywają wszystkie drony, ale w bardzo bliskiej odległości, co ogranicza czas reakcji na zagrożenie. Systemy optyczne bazują na kamerach co pozwala na dokładne określenie nie tylko drona, ale również przenoszonych przez niego ładunków, ale są najmniej dokładne.
Aktualnie w Polsce najczęściej wdraża się systemy antydronowe oparte na technologii RF.
Rodzaje systemów antydronowych
Na rynku dostępne są dwa rodzaje systemów antydronowych – rozwiązania mobilne oraz stacjonarne.
Mobilne systemy antydronowe: Zaprojektowane do szybkiego przemieszczania i instalacji w różnych lokalizacjach. Często umieszczone są w niewielkiej walizce peli, co zapewnia łatwość transportu. Niski ciężar oraz wbudowane akumulatory pozwalają na autonomiczną pracę przez kilka godzin, obsługa odbywa się przez przeglądarkę z dowolnego urządzenia mobilnego. Typowy zasięg detekcji wynosi do 5 km. Tego typu rozwiązania są idealne do tymczasowej ochrony obiektów, osób i mienia, zabezpieczania imprez masowych (koncerty, festiwale, wydarzenia sportowe), czy do rozszerzonych testów systemu przed zakupem na użytek własny.
Stacjonarne systemy antydronowe: Zaprojektowane do stałej instalacji w konkretnym miejscu w celu ciągłego monitorowania i ochrony. Charakteryzują się modułową budową, co pozwala na elastyczną konfigurację. Mogą składać się z różnych modułów, np. detekcji, neutralizacji, interfejsu użytkownika i ekosystemu wspieranego przez AI. Wymagają zasilania i dostępu do Internetu (przewodowo lub poprzez sieć komórkową). Możliwy montaż wolnostojący, sufitowy lub na wieży. Odporne na warunki atmosferyczne i przystosowane do pracy 24/7/365. Oferują zazwyczaj większy zasięg detekcji niż wersje mobilne. Idealnie sprawdzają się do stałego zabezpieczania obiektów infrastruktury krytycznej, fabryk, lotnisk, więzień, budynków rządowych i innych ważnych miejsc, gdzie wymagana jest ciągła, rozległa ochrona. Mogą być rozbudowane o moduły neutralizacji.
Wdrożenie i eksploatacja systemu antydronowego
Zakup systemu antydronowego to dopiero pierwszy krok. Niezwykle ważna jest jego skuteczna implementacja i konfiguracja. Nawet niewielki odchyłek od zaleceń producenta może sprawić, że system nie będzie przekazywać w pełni miarodajnych informacji, co może wpłynąć na procesy decyzyjne.
Przy instalacji systemu należy wziąć pod uwagę kilka kluczowych aspektów:
- Zgodność z przepisami prawnymi: Należy upewnić się, że używane technologie, np. emisja fal radiowych, nie przekraczają norm i nie zakłócają innej infrastruktury. Korzystanie z rozwiązań neutralizujących, zwłaszcza jammingu, jest ściśle regulowane i dozwolone tylko dla wybranych podmiotów i służb. W pobliżu lotnisk czy obiektów wojskowych instalacja może wymagać zgody odpowiednich organów.
- Rodzaje zagrożeń: System powinien być skonfigurowany pod kątem konkretnych zagrożeń, przed którymi chcemy chronić obiekt – inna konfiguracja będzie potrzebna do ogólnego monitoringu, a inna do zapobiegania kontrabandzie.
- Zakres ochrony: Należy dobrać odpowiedni typ systemu (stacjonarny/mobilny) i umieścić go w miejscu zapewniającym optymalne pokrycie zasięgiem, uwzględniając ukształtowanie terenu i warunki środowiskowe. Zasięg systemu może wynosić od kilkudziesięciu metrów do kilku kilometrów.
- Koszty utrzymania: Poza kosztem zakupu i instalacji, należy uwzględnić koszty energii, szkolenia personelu oraz okresowych przeglądów technicznych.
Dla organizacji, które potrzebują systemu antydronowego tymczasowo lub chcą go przetestować przed zakupem, istnieje możliwość wynajmu systemu antydronowego w ramach usługi. Jest to rozwiązanie efektywne kosztowo, obejmujące wynajem, konfigurację, obsługę i wsparcie techniczne, a po zakończeniu usługi klient otrzymuje pełen raport z zarejestrowanymi danymi. W Polsce istnieją już firmy świadczące tego typu usługi.
System antydronowy to nie fanaberia – to realna potrzeba
W dobie dynamicznego rozwoju technologii dronowej, która niesie za sobą zarówno ogromne możliwości, jak i poważne zagrożenia, skuteczne zabezpieczenie obiektów przemysłowych, infrastruktury krytycznej i przedsiębiorstw przed nieautoryzowanymi lotami dronów jest absolutnym priorytetem. Koszty potencjalnych incydentów – od naruszenia prywatności i kradzieży danych, przez przerwy w produkcji, po fizyczne zniszczenia czy nawet katastrofy lotnicze w przypadku lotnisk – znacznie przewyższają wydatki na nowoczesne systemy antydronowe.
Systemy C-UAS, wykorzystujące różnorodne technologie detekcji i neutralizacji, stanowią nieodzowne narzędzie proaktywnego zarządzania bezpieczeństwem. Odpowiednio dobrany, zaimplementowany i skonfigurowany system pozwala na wczesne wykrycie zagrożenia, śledzenie intruza i podjęcie świadomych decyzji dotyczących bezpieczeństwa, a w uzasadnionych przypadkach również neutralizację.
Inwestycja w bezpieczeństwo przestrzeni powietrznej to inwestycja w ciągłość działania, ochronę zasobów i bezpieczeństwo ludzi.
